Tytuł egzekucyjny, a tytuł wykonawczy
W języku potocznym bardzo często tytuł egzekucyjny jest mylony z tytułem wykonawczym i odwrotnie. Wiele osób traktuje te zwroty zamiennie, jako synonimy. W rzeczywistości są to dwa bardzo ważne terminy prawne, określające etapy na drodze dochodzenia roszczeń przez wierzyciela od dłużnika. Dokładne rozróżnienie i określenie mamy w art. 776 kodeksu postępowania cywilnego:” Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności.”
Pierwszym w kolejności jest zawsze tytuł egzekucyjny . Jest to stwierdzenie, że opisany stan faktyczny jest zgodny z prawem. Czyli, że Kowalski powinien zapłacić Nowakowi 4000 zł. Albo Jankowska powinna wydać Kamińskiej telewizor. Albo jeszcze inna sytuacja – Komorowski powinien przeprosić Kaczyńskiego. Ujmując innymi słowami, tytuł wykonawczy jest rozstrzygnięciem na gruncie prawa, jakiejś konkretnej sprawy, która do tej pory była sporna.
Zgodnie z artykułem 777 kodeksu postępowania cywilnego tytułami egzekucyjnymi są:
1) orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
11) orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu,
2) wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem;
21) ugoda przed mediatorem,
3) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
4) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru, gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany;
5) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
6) akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonych hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym, poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości albo wierzytelności, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, jeżeli wysokość wierzytelności podlegającej zaspokojeniu jest w akcie określona wprost albo oznaczona za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, i gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia egzekucji o część lub całość roszczenia, jak również wskazany jest termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.
Orzeczenie prawomocne oznacza wyrok, postanowienie, zarządzenie itp. od którego nie przysługuje środek zaskarżania (apelacja, zażalenie) do sądu II instancji. Prawomocność oznacza, w zasadzie stan, w którym już rozstrzygnięto merytorycznie spór i orzeczenie jest niewzruszalne w trybie kontroli instancyjnej.
W niektórych sytuacjach prawomocne orzeczenie, pomimo że może być już egzekwowane, na przykład w drodze egzekucji komorniczej, może być uchylone lub zmienione w inny sposób. Tak się dzieje w sytuacji, gdy strona skorzysta z prawa do złożenia skargi kasacyjnej, która służy od prawomocnego orzeczenia oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Niektóre wyroki lub postanowienia otrzymują rygor natychmiastowej wykonalności, to jest prawo do ich egzekwowania jeszcze przed uprawomocnieniem się. Najczęściej dotyczy to wyroków ustalających alimenty, a także z zakresu prawa prac oraz zawsze wyroków zaocznych.
Jednakże, co do zasady, dopiero prawomocne orzeczenia podlegają wykonaniu, czyli są tytułami egzekucyjnymi. Po uzyskaniu tytułu egzekucyjnego następnym etapem jest nadanie mu klauzuli wykonalności i wtedy tytuł egzekucyjny zamienia się w tytuł wykonawczy. Czyli, inaczej rzecz ujmując, klauzula wykonalności jest to stwierdzenie właściwego sądu, że: dany wyrok, nakaz zapłaty, akt notarialny, wyrok sądu polubownego lub sądu zagranicznego nadaje się do egzekucji i może być w Rzeczpospolitej Polskiej egzekwowany.
W praktyce klauzula wykonalności stanowi krótki tekst, w rodzaju – „ W imieniu Rzeczpospolitej Polskiej Sąd Rejonowy w x stwierdza, że niniejszy wyroku podlega wykonaniu w drodze egzekucji i wzywa wszystkich, którzy będą wezwani, aby polecenia tego tytułu wykonały …. Itd.” Tekst ten wraz z pieczęcią jest umieszczany na oryginale wyroku i doręczany osobie uprawnionej, która złożyła odpowiedni wniosek.
Na zakończenie można stwierdzić, że bardzo często zdarza się taka sytuacja: wierzyciel uzyskuje od sądu potwierdzenie istnienia swojego roszczenia w postaci odpowiedniego wyroku i jest przekonany o końcu swoich problemów. Nic bardziej mylnego. Często jest to dopiero początek długiego i żmudnego procesu egzekwowania należności. Nierzadko się zdarza, że wyrok zostaje uchylony i sprawa wraca na początek drogi. Dzieje się tak dlatego, ponieważ prawo jest bardzo skomplikowaną dziedziną życia społecznego i wymaga poświęcania problemom prawnym dużo uwagi.