1. Przesłanki powołania do dziedziczenia małżonka spadkodawcy
Warunkiem koniecznym dziedziczenia małżonka z ustawy jest pozostawanie w związku małżeńskim ze spadkodawcą do chwili otwarcia spadku. To następstwo prawne nie jest uzależnione od istnienia faktycznych więzi między małżonkami, prowadzenia gospodarstwa domowego, wspólnego zamieszkiwania czy istniejącego między nimi ustroju majątkowego. Także trwały i zupełny rozkład pożycia nie jest przesłanką wyłączającą możliwość dziedziczenia przez małżonka spadkodawcy.
Dokumentem stwierdzającym czy dana osoba może dziedziczyć jako małżonek spadkodawcy jest akt małżeństwa.
Należy jednak mieć na uwadze wyjątkową możliwość unieważnienia małżeństwa nawet po śmierci jednego z małżonków, a to w wypadku pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim. W razie unieważnienia małżeństwa po śmierci spadkodawcy, małżonek pozostały przy życiu będzie traktowany tak, jakby nigdy nie był małżonkiem zmarłego.
Status małżonka spadkodawcy może być także podważony w procesie o ustalenie nieistnienia małżeństwa, który może wszcząć każdy, kto ma w tym interes prawny. Śmierć jednego z rzekomych małżonków nie przekreśla możliwości wytoczenia powództwa w tym zakresie.
Status spadkobiercy ustawowego traci małżonek spadkodawcy wskutek prawomocnego orzeczenia o włączeniu małżonka od dziedziczenia na podstawie art 940 KC. Małżonek pozostający w związku małżeńskim ze spadkodawcą do chwili otwarcia spadku może zostać wyłączony od dziedziczenia z ustawy, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy małżonka żyjącego, a żądanie było uzasadnione.
Z powództwem o wyłączenie małżonka od dziedziczenia może wystąpić którykolwiek z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie później jednak niż w rok od otwarcia spadku
Nie jest powołany do dziedziczenia z ustawy małżonek spadkodawcy pozostającego w orzeczonej przez sąd separacji.